الحمد لله رب العالمين، وأشهد أن لا إله إلا الله ولي الصالحين، وأشهد أن سيدنا محمدًا عبد الله ورسوله إمام النبيين، الْحَمْدُ لِلَّهِ، الَّذِي وَسِعَ كُلَّ شيءٍ رحمةً وعِلْمـًا، وأسْبَغَ على عباده نِعَمَـًا لا تُعَدُّ ولا تُحصى، وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى نَبِيِّنَا مُحَمَّدٍ، الَّذِي أَرْسَلَهُ رَبُّهُ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا، وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِيرًا.
އާދެ! ހައްޖު އަދި ޢުމްރާ މި ދެ އަޅުކަމާއި ބެހޭ ގޮތުން އަޅުގަނޑަށް އެނގިހުރި މިންވަރަކުން ގެނެސްދިނުމަށް ގަސްތުކުރަމެވެ. މިގޮތުން މި މަޢުލޫމާތުތަށް ލިޔަން ގަސްތުކުރަނީ ބައިބަޔަށް ބަހާލައިގެންނެވެ.
ހައްޖު ޢުމްރާ ޝަރުޢުކުރެވުން އަދި އޭގެ ތަޢުރީފު
ޙައްޖުގެ މާނަ:
ބަހުގެ ގޮތުން ހައްޖުގެ މާނައަކީ: ޤަޞްދު ކުރުމެވެ.
ޝަރުޢުގައި ޙައްޖުގެ މަނައަކީ: ވަކި ޝަރުޠުތަކަކާއެކު ވަކި ޚާއްޞަ އަޅުކަމެއް ކުރުމަށް ﷲ ޙަރާމްކުރެއްވި ގެކޮޅަށް ދިއުމަށް ޤަޞްދުކޮށް ދިއުމުވެ.
ޢުމްރާގެ މާނަ:
ބަހުގެ ގޮތުން ޢުމްރާގެ މާނައަކީ: ޒިޔާރަތް ކުރުމެވެ. ބުނެވިފައިވެއެވެ. ޢިމާރާތް ކުރެވިފައިވާ ތަނަކަށް ދިއުމަށް ޤަޞްދު ކުރުމެވެ.
ޝަރުޢުގައި ޢުމްރާއަކީ: ޙައްޖުގެ ވަގުތުނޫން އެހެން ވަގުތެއްގައި ﷲގެ ގެކޮޅަށް ޚާއްޞަ ޝަރުތުތަކަކާއި އެކު ޚާއްޞަ އަޅުކަމެއް ކުރުމަށް ދިއުމަށް ޤަޞްދުކުރުމެވެ.
އުމްރާއާއި ޙައްޖާ ހުރި ތަފާތު
ޙައްޖު ޢުމްރާއާއި ތަފާތުވަނީ އެއަޅުކަން ކުރެވޭ ޒަމާނަށްބެލި އަދި ބައެއް ޙުކުމްތަކުންނެވެ.
ޒަމާނަށް ބަލާއިރު ޙައްޖަށް ކަނޑައެޅިގެންވާ ޚާއްޞަ މައްސަރުތަކެއް ވެއެވެ. އެނޫން އެހެން މައްސަރުތަކުގައި އެއަޅުކަން ޖާއިޒު ނުވާނެއެވެ. އެމައްސަރުތަކުގައި މެނުވީ ޙައްޖުގެ ނިޔަތް ޞައްޙަ ނުވާނެއެވެ. އެމައްސަރުތަކީ ޝައްވާލު، ޛުލްޤަޢިދާ އަދި ޛުލް ޙިއްޖާ މަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހަ ދުވަހެވެ.
ޢުމްރާ (ޙައްޖަށް ނިޔަތް ގަނެގެންވާ މީހާއަށް ޙައްޖުގެ ދުވަސްތައް ފިޔަވައި) ކޮންމެ ޒަމާނެއްގައިވެސް ނިޔަތް ގަނެވި އަދާ ކުރެވިދާނެއެވެ.
ޙުކުމްތަކަށް ބަލާއިރު ޙައްޖުގައި ޢަރަފާތު ބިމުގައި ތިބުމާއި މުޒްދަލިފާ އަދި މިނާ ގައި ރޭކުރުން ހިމެނެއެވެ. އަދި ޙައްޖުގައި ޖަމްރާތަކަށް ހިލަ އުކުން ހިމެނެއެވެ. ނަމަވެސް ޢުމްރާގައި މިއިން ކަމެއް ނުހިމެނެއެވެ.
ޢުމްރާގައި ކުރަން ޖެހޭކަންތައްތައް ބަޔާން ކުރާނަމެވެ. ޢުމްރާގައި ނިޔަތް ގަތުމާއި ޠަވާފުކުރުމާއި ބޯބޭލުން ނުވަތަ ކުރުކުރުން ހިމެނެއެވެ. ޙައްޖަކީ ވާޖިބެއް ކަމަށް ހުރިހާ ޢިލްމުވެރިން އެއްބަސްވެ ލައްވައެވެ. ޢުމްރާ ވާޖިބު ކަމާއިމެދު ޢިލްމުވެރިން އިޚްތިލާފު ވެލައްވާފައިވެއެވެ.
2-ޙައްޖު ޢުމްރާ ޝަރުޢުކުރެވުނު ވަގުތު
ޙައްޖު ޢުމްރާ ޝަރުޢު ކުރެވުނު ދުވަސްވަރު ކަމަށް އެންމެ ބުރަވެވޭ ދުވަސްވަރަކީ ހިޖުރައިން ނުވަވަނަ އަހަރެވެ.
ދަލީލަކީ : ދެ އިމާމުން ރިވާކުރައްވާފައިވާ ނަބިއްޔުﷲ عليه الصلاة والسلام ގެ ބަސްފުޅެވެ. ޢަބުދުއްޤައިސްގެ ވަފުދު ހިޖުރައިން ނުވަވަނަ އަހަރު އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް އައިސް އެބައިމީހުންގެ މައްޗަށް އަމުރު ކުރެވިގެންވާ ކަންތަކާބެހޭގޮތުން ސުއާލުކުރުމުން އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘުކުރެއްވިއެވެ:” آمُرُكُمْ بأَرْبَعٍ، الإيمَانِ باللَّهِ: شَهَادَةِ أَنْ لا إلَهَ إلَّا اللَّهُ، – وإقَامِ الصَّلَاةِ، وإيتَاءِ الزَّكَاةِ، وصِيَامِ رَمَضَانَ، وأَنْ تُؤَدُّوا لِلَّهِ خُمُسَ ما غَنِمْتُمْ “([1])މާނައީ ތިޔަބައިމީހުން ﷲ އަށް އީމާންވުމަށާއި ނަމާދު ޤާއިމު ކުރުމަށާއި ޒަކާތް ދިނުމަށާއި ރަމަޟާން މަހު ރޯދަ ހިފުމަށާއި ޣަނީމާގެ ތެރެއިން ފަސްބައިކުޅައެއް ބައި ނެރުމަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު ކަލޭގެމެންގެ މައްޗަށް އަމުރުކުރައްވަމެވެ.”
އެވަގުތު ޙައްޖު ފަރުޟު ވެފައިވީނަމަ އެބައިމީހުނަށް ބަޔާންކޮށް ދެއްވި އަމުރުތަކުގެ ތެރޭގައި ޒިކުރު ނުކުރެވި ނުދާނެއެވެ.
(ނުނިމޭ)
[1] ޞަޙީޙުލްބުޚާރީ | ނަމްބަރ: 3510
