ފުރަތަމައީ:

ކުޅަދާނަކަން ލިބިގެންވާމީހާއަށް ޙައްޖާއި ޢުމްރާ ވާޖިބުވަނީ ކިތައްފަހަރުތޯއެވެ.؟

ޢިލްމުވެރިން އިޖްމާއު ވެފައިވަނީ ކުޅަދާނަކަން ލިބިގެންވާމީހާއަށް ޙައްޖާއި ޢުމްރާ ވާޖިބުވެގެންވަނީ ޢުމުރުން އެއް ފަހަރުއެވެ. ނަމަވެސް އެމީހަކު ނަދުރެއް ބުނެފިނަމަ އެ ފުރިހަމަ ކުރުން ވާޖިބުވާނެއެވެ.

އިލްމުވެރިންގެ ދަލީލަކީ: أبو هريرة ގެ ޙަދީޘެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.(އެއް ފަހަރަކު) ރަސޫލު اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ތިމަންމެންނަށް ޚުޠުބާއެއް ދެއްވިއެވެ. (އެކަލޭގެފާނުގެ ޚުޠުބާގައި) ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. {އޭ މީސްތަކުންނޭވެ! ހަމަކަށަވަރުން، ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް اللَّهُ ތަޢާލާ ޙައްޖު ފަރުޟު ކުރައްވައިފިއެވެ. ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން ޙައްޖުވާށެވެ.} ފަހެ، (އެ ހިނދު) ބޭކަލަކު ދެންނެވިއެވެ. އޭ اللَّهُގެ ރަސޫލާއެވެ! (ޙައްޖުވާންވީ) ހަމަ ކޮންމެ އަހަރަކުތޯއެވެ؟ ފަހެ، އެކަލޭގެފާނު ތިން ފަހަރަށް އެ ސުވާލު ތަކުރާރު ކުރެއްވިއިރު ވެސް އިތުރު އެކަލޭގެފާނު (ބަސްފުޅެއް ވިދާޅުނުވެ) ހަނުހުންނެވިއެވެ. ފަހެ، (އެއަށްފަހު) ރަސޫލު اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. {(ތިބާގެ ސުވާލުގެ ޖަވާބުގައި) ތިމަންކަލޭގެފާނު އާނއެކޭ ޙަދީޘްކުރެއްވިނަމަ، އެކަން ވާޖިބުވެއްޖައީހެވެ. އަދި އެއީ، (އެބަހީ: ކޮންމެއަހަރަކު ޙައްޖުވުމަކީ) ތިޔަބައިމީހުންނަށް ކުޅަދާނަ ކަމެއްކަމުގައި ނުވީހެވެ.} އެއަށްފަހު، ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. {އެ ކަމެއްގެ މައްޗަށް ތިމަންކަލޭގެފާނު ތިޔަބައިމީހުން ދޫކުރެއްވި ކަމެއްގެ މައްޗަށް ތިޔަބައިމީހުން ތިމަންކަލޭގެފާނު ދޫކޮށްލާހުށިކަމެވެ. (އެބަހީ: ދީނުގެކަމެއްގައި ތިމަންކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވެދެއްވި ގޮތަކަށް ތިޔަބައިމީހުން ޢަމަލުކުރާށެވެ! ކަންކަމާ މާގިނަ ސުވާލުތައް ކުރަން ނުހަދާށެވެ!) ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، ތިޔަބައިމީހުންގެ ކުރީގައި އުޅުނު މީހުން ހަލާކުވެ ދިޔައީ، އެބައިމީހުންގެ ސުވާލުތައް ގިނަވުމުންނާއި، އެބައިމީހުންގެ (ގާތަށް ފޮނުއްވުނު) ނަބީބޭކަލުންނާ ދެބަސްވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. ފަހެ، ތިމަންކަލޭގެފާނު ތިޔަބައިމީހުންނަށް ކަމަކަށް އަމުރު ކުރައްވައިފިނަމަ، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ކުޅަދާނަވީ މިންވަރަކުން އެ ކަމެއް ކުރާހުށިކަމެވެ. ފަހެ، ތިމަންކަލޭގެފާނު ތިޔަބައިމީހުންނަށް ކަމެއް ނަހީކުރައްވައިފިނަމަ، ފަހެ، ތިޔަބައިމީހުން އެ ކަމަކާ ދުރުހެލިވާހުށިކަމެވެ.}]

ޙައްޖު އަދި ޢުމްރާ ވާޖިބުވެންވާމީހާއަށް ޙައްޖު ޢުމްރާ ކުރުން ލަސްކުރެވިދާނެތޯއެވެ. ނޫނީ ވަގުތުން އަދާކުރުން ވާޖިބުވާނެތޯއެވެ.؟

الشافعي رحمه الله تعالى ގެ މަޒުހަބަކީ: ވަގުތުން އަދާކުރުން ވާޖިބު ނުވާނެއެވެ. އެ ދެ އަޅުކަން ފަހުން އަދާކުރުމަށް ލަސްކުރެވިދާނެއެވެ. އެހެނީ އޭނާގެ ޢުމުރަކީ ވަގުތެވެ. ނަމަވެސް އެމީހާ އެ ދެ އަޅުކަން މުސްތަޤުބަލުގައި އަދާކުރުމަށް ޢަޒުމު ކަނޑައަޅަންވާނެއެވެ. ހަމަ އެފަދައިން އޭނާގެ ޒިއްމާގައިވާ އަޅުކަމެއް ފުރިހަމަ ކުރުމަށް އަވަސްވެގަތުން ސުންނަތްވެގެންވެއެވެ. ﷲ  سورة المائدة:48 ވަނަ އާޔަތުގައި ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ::( فَاسْتَبِقُوا الخَيْرَاتِ إِلَى الله مَرْجِعُكُمْ جَمِيعاً فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ) .މާނައީ: “ފަހެ، ހެޔޮކަންތަކަށް ތިޔަބައިމީހުން ވާދަކުރާށެވެ! ތިޔަބައިމީހުން އެންމެން ރުޖޫޢަ ވުންއޮތީ، اللَّه ގެ حضرة އަށެވެ. އޭރުން ތިޔަބައިމީހުން އެކަންކަމާމެދު ޚިލާފުވެ އުޅުނުކަންތަކުގެ ޚަބަރު ތިޔަބައިމީހުންނަށް ﷲ އަންގަވާނެތެވެ.”    

ދެވަނައީ:

ރަސޫލުﷲ صلى الله عليه وسلم ކުރެއްވި ޙައްޖު އަދި ޢުމްރާގެ ޢަދަދު ކިހާވަރެއްތޯއެވެ؟

އިމާމު ޤަތާދާ رحمه الله   ވިދާޅުވިއެވެ. އަހަރެން أنس رضي الله عنه އަށް ދެންނެވީމެވެ.ރަސޫﷲ صلى الله عليه وسلم ކުރެއްވީ ކިތައް ޙައްޖުތޯއެވެ؟ އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “އެއް ޙައްޖެވެ. އަދި ހަތަރު ޢުމްރާ ކުރެއްވިއެވެ. އެއީ ذي القعدة  މަހުގައި ކުރެއްވި ޢުމްރާއާއި الحديبية ގެ ޢުމްރާއާއި އެކަލޭގެފާނު ޙައްޖު ކުރެއްވި އިރު ކުރެއްވި ޢުމްރާއާއި الجعرانة ގެ ޢުމްރާއެވެ.” މިޙަދީޘު ރިވާކުރެއްވީ الترمذي އެވެ. އަދި ވިދާޅުވިއެވެ. މިއީ  حسن صحيح ޙަދީޘެކެވެ. بخاري އަދި مسلم މި ޙަދީޘު ރިވާކުރައްވާފައިވެއެވެ. النووي رحمه الله  مسلمގެ ޝަރަޙާގައި ވިދާޅުވެފައިވަނީ:”އެކަލޭގެފާނު ކުރެއްވިފުރަތަމަ ޢުމްރާއަކީ ހިޖުރައިން ހަވަނަ އަހަރު ޙުދައިބިއްޔާގެ އަހަރު ޛުލްޤަޢިދާގައި ކުރެއްވި ޢުމްރާއެކެވެ. އެދުވަހު މުޝްރިކުން މުސްލިމުންނަށް ޢުމްރާ ވިޔަ ނުދީ މަނާކުރިއެވެ. ނަމަވެސް އެއީވެސް ކުރެއްވި ޢުމްރާއެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑަ އެޅިގެން ދިޔައެވެ.

ދެވަނަ ޢުމްރާކުރެއްވީ ހިޖުރައިން ހަތްވަނަ އަހަރު ޛުލްޤަޢިދާ މަހުގައެވެ. އަދި އެއީ عمرة القضاء އެވެ.

ތިންވަނައީ: ހިޖުރައި އަށްވަނަ އަހަރު ޛުލްޤަޢިދާގައި ކުރެއްވި ޢުމްރާއެވެ. އެއީ މައްކާ ފަތަޙަ ކުރެއްވި އަހަރެވެ.

ހަތަރުވަނައީ : އެކަލޭގެފާނު ޙައްޖާއެކު ކުރެއްވި ޢުމްރާއެވެ.”